Narcistisch gedrag en schaamteloosheid zijn sluipmoordenaars voor goed leiderschap.

Even terug naar het begin van deze eeuw.

Het oerdegelijke bedrijf Albert Heijn raakt verwikkeld in een enorm boekhoudschandaal. Wat was er aan de hand? Het moederconcern Ahold, met financiële rekenmeester Cees van der Hoeven aan het roer, bleek gesjoemeld te hebben met de boeken. Voormalig boekhouder Cees van der Hoeven had ontdekt dat hij met mooie beloftes en verwachtingen de aandelen van het bedrijf kon laten stijgen als een ballon gevuld met helium. Dus, als Cees weer eens een overname wilde doen, hoefde hij alleen maar wat aandeeltjes uit te geven die gretig aftrek vonden bij de al even gretige beleggers. Tot zover nog niet zoveel aan de hand. Tot het moment dat de dubbelcijferige groeibelofte niet gehaald leek te worden. Cees, ooit eens een degelijke boekhouder, bedacht dat hij wat boekhoudkundige trucs zou kunnen uitvoeren om toch een goed verhaal te kunnen blijven vertellen.

Wat gebeurde? De waarheid kwam natuurlijk uit. En het aandeel Ahold raakte in een vrije val. Cees was beurslieveling af, verloor zijn reputatie en moest uiteindelijk een boete betalen.

Een verhaal als dit kan bij meerdere CEO’s opgetekend worden. En je zou kunnen zeggen, dat er altijd wel types rond zullen lopen die de neiging hebben om de boel te bedriegen.

Maar het punt is; Cees van der Hoeven was helemaal geen schurk. Hij was een nette, ambitieuze degelijke boekhouder die in korte tijd cum laude afstudeerde en een al even degelijke carrière begon bij de Nederlandse Aardgas Maatschappij. Slimme Cees viel op en het duurde niet lang of zijn carrière kwam in een stroomversnelling om uiteindelijk te belanden bij Ahold om er uiteindelijk bestuursvoorzitter te worden.

Er gebeurde iets met Cees. De aandacht en complimenten, en de ‘nieuwe sociale cultuur’ begonnen invloed te hebben. Het saaie uiterlijk van Cees begon te veranderen. De brilletjes werden hipper. De snor verdween. Het kapsel kreeg een make over. En waarschijnlijk zorgde een stylist ervoor dat ook de pakken allemaal wat beter ‘gesneden’ werden. Ook privé gebeurde er iets, want mevrouw van der Hoeven 1 werd ingewisseld voor een nieuwe fraaie mevrouw 2 waarmee de gala’s en openingen veel beter opgefleurd werden.

Cees was ‘on top of the world’.

Ondanks het feit dat Cees best een stel knappe hersenen heeft, begonnen bepaalde delen in het brein wat slechter te functioneren. Zelfrelativering, zelfkritiek en bescheidenheid maakten langzaam plaats voor geestelijk onkruid als overschatting, roekeloosheid en schaamteloosheid. Uiteindelijk leidend tot de fraude die Ahold bijna deed omvallen.

Nogmaals, het verhaal van Cees van der Hoeven is niet uniek. We hoeven maar te denken aan de vele bankbestuurders die zich blijven verrijken, sommige politici, en CEO’s die extra premies opeisen terwijl medewerkers loonoffers dienen te brengen. 

Maar wat betekent dat voor leiderschap?

Enkele narcistische eigenschappen zijn namelijk wel prettig voor leiders. Een beetje zelfvertrouwen? Kan geen kwaad. Met enthousiasme je overtuiging willen delen met anderen? Ook dat is een pré.

Misschien dat het een idee is, dat leiders ‘nieuwe stijl’ zich maar eens moeten voornemen om ook voor henzelf een prestatiebeoordeling in te stellen. Een feedback, door allerlei lagen in de organisatie. Misschien dat dat een manier is om het geestelijk brein van de leider vrij te houden van onkruid.