Empathie? Liever een beetje compassie.

Het wordt vandaag de dag als een belangrijke management- of leiderschapskwaliteit genoemd. Empathie. Inspelend op de algemene behoefte aan menselijke leiders.

Toch schuilt daar een misvatting in. Immers is het maar de vraag of het wel zo verstandig is om een leider te hebben die erg empathisch is? Hoe dat zit? De volgende voorbeelden maken het misschien duidelijk.

De uitvaart van moeder en kind.

Enige tijd geleden had ik een gesprek met een pastoor. Duidelijk onder de indruk vertelde hij over een moeilijke uitvaart die hij de week ervoor had gehad. Een moeder en jong kind waren ten gevolge van een auto-ongeluk overleden. Vader en het andere kind hadden het ongeluk overleefd. In de volgestroomde kerk was het diepe verdriet voelbaar. Met een juiste toon en ingehouden emotie gidste de pastoor de persoonlijke herinneringen door de dienst waarin het leven van moeder en kind werd herdacht. Op mijn suggestie, dat het toch bijna onmogelijk is om niet zelf vol verdriet te schieten, was de pastoor heel duidelijk. “De mensen zijn niet gediend met mijn verdriet. Natuurlijk willen ze iemand zien die compassie toont, maar ook iemand die de leiding houdt.” En de pastoor heeft natuurlijk gelijk. Niet het medelijden helpt, maar het medeleven. Zodat de pastoor een baken is waaraan de ‘ontroostbaren’ zich mentaal kunnen optrekken.

Uitbehandeld.

Het andere voorbeeld betreft een bevriende chirurg. Hij vertelde mij het verhaal van een tienermeisje dat al enkele jaren strijd met een agressieve vorm van kanker. Zeer strijdbaar ondergaat ze telkens weer een nieuwe behandeling. Op een dag komt het moment dat de bevriende chirurg het meisje moet vertellen dat er geen behandeling meer is. Haar ouders zijn radeloos. Het meisje lijkt daarentegen te berusten in haar lot en doet haar best om haar ouders te troosten. De chirurg – zelf vader van kinderen in dezelfde leeftijd – heeft moeite om niet in huilen uit te barsten. Op zakelijke toon vervolgt hij het verhaal en antwoord hij op de vele vragen. Als het meisje met haar ouders een half uur later zijn vertrokken, barst hij in huilen uit. Zijn verklaring? “Ik kan alleen maar helpen als ik mijn eigen emoties op de achtergrond kan houden”.

Het verschil tussen empathie en compassie.

Waar het dus eigenlijk op neer komt, dat is de term ‘empathie’. Empathie betekent letterlijk het vermogen om je te kunnen inleven in de gevoelens en gedachten van een ander. Een mooie eigenschap, echter het gevaar is dat de ingeleefde gevoelens juist afleiden van de hulp die mensen willen ervaren. Bovendien heeft empathie impact op de eigen mentale weerbaarheid.

Juist daarom is het beter om de empathie te beheersen en meer aandacht te hebben voor compassie. Compassie betekent het vermogen om je betrokken te voelen bij de pijn en het lijden van anderen. Je zou het kunnen uitleggen als; empathie is medelijden en compassie is medeleven. Goed leiderschap gaat dus niet perse over empathie maar over compassie.